Topstukken Canon
Samen met 11 Nederlandse musea vertegenwoordigt het NMM de Canon van Nederland. Per museum worden topstukken uit de geschiedenis van Nederland in de schijnwerpers geplaatst. De Canon neemt je in vijftig vensters mee langs mensen, gebeurtenissen en voorwerpen die samen de geschiedenis van Nederland vertellen. Hieronder zie je welke dat zijn bij ons en waar je ze kunt vinden. De objecten zijn in het museum te herkennen aan de oranje sticker op de vloer.
Sleutelstuk
Een kruithoorn
met een speciale boodschap
In een kruithoorn neem je het buskruit mee. Een musket of pistool moet je namelijk voor ieder schot opnieuw laden. Soms zijn de hoorns prachtig versierd. Je kunt er ook een protest op laten blijken. Een aanhanger van Willem van Oranje gebruikt dit exemplaar met een geuzenleus erop gegraveerd: ‘In spit van Spangien floreert Orangien’, wat zoiets betekent als ‘Ondanks Spanje, overwint Oranje’
De term ‘geuzen’ betekent bedelaars. Een raadsheer van de landsvoogdes noemt de edellieden die protesteren tegen de Spaanse overheersing ‘geuzen’. Het is bedoeld als belediging, maar de edellieden gebruiken het juist als eretitel; vandaar de term ‘geuzennaam’. Ook in strijdliederen komt de term ‘geuzen’ voor.
De kruithoorn met geuzenleus is geselecteerd voor de Canon van Nederland omdat het een van de verhalen verbeeldt van de vensters De Opstand en Willem van Oranje.
EEN TOPVLIEGTUIG UIT DE EERSTE WERELDOORLOG
De Fokker D-7 is het beste jachtvliegtuig uit de Eerste Wereldoorlog. Het meest bijzondere is de gesynchroniseerde mitrailleur. De mitrailleur zit namelijk achter de houten propeller. Het wapen en de propeller zijn zo op elkaar afgestemd, dat de kogels tussen de propellerbladen door schieten. In vredestijd wordt de Fokker ook gebruikt, bijvoorbeeld voor meteorologische metingen voor het KNMI.
Het jachtvliegtuig is een heel nieuw verschijnsel in de Eerste Wereldoorlog. De dreiging komt vanaf nu ook uit de lucht. Dat vereist nieuwe verdedigings- en aanvalsstrategieën. In Nederland komen de militairen die zich met de luchtoorlog bezighouden uit alle onderdelen van het leger. Zij vormen samen de Militaire Luchtvaartafdeling. Na de Tweede Wereldoorlog wordt de luchtmacht een zelfstandig krijgsmachtsonderdeel.
De Fokker D-7 is geselecteerd voor de Canon van Nederland omdat het een van de verhalen verbeeldt van het venster De Eerste Wereldoorlog.
Gasmasker B, een varkenssnuitje ter bescherming
In de Eerste Wereldoorlog gebruiken de strijdende partijen gifgassen. Nederland is neutraal, maar moet voorbereid zijn op het ergste. De Nederlandse legerleiding besluit dat er beschermende middelen tegen de ‘stikgassen’ moeten komen. Dit gasmasker type B is een van de oudste modellen. Vanwege de vorm wordt het masker al snel ‘varkenssnuitje’ genoemd.
De technologische ontwikkelingen volgen elkaar snel op. De eerste gasmaskers zijn niet meer dan een mondkapje gedrenkt in een speciale vloeistof. Dit gasmasker type B heeft natronkalkkorrels in de tuit, die de lucht filteren. Latere modellen bedekken het hele gezicht en beschermen tegen steeds meer soorten gifgas. De soldaten bewaren hun gasmaskers in blikken en dragen ze altijd bij zich.
Gasmasker B is geselecteerd voor de Canon van Nederland omdat het een van de verhalen verbeeldt van het venster De Eerste Wereldoorlog.
Sleutelstuk
Een Nederlander in het Franse leger
Als Napoleon aan de macht is en Nederland uiteindelijk een provincie van Frankrijk wordt komen Nederlandse soldaten in Franse krijgsdienst. Ook Johannes Doyen en zijn broer Lambert komen zo bij de Franse troepen terecht. Johannes draagt deze jas tijdens de beruchte veldtocht naar Spanje.
Uniformen volgen in die tijd de mode, de felle kleuren zijn goed te herkennen in de kruitdampen op het slagveld. Het is een goed bewaard gebleven en zeldzaam kledingstuk.
Johannes vecht ook mee in de Slag bij Waterloo, waar hij met het leger van Napoleon de oorlog verliest. Lambert besluit echter al eerder om het Franse leger te verlaten. Hij sluit zich aan bij de Cavalerie van het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden. De twee broers staan tijdens de Slag bij Waterloo ieder aan een andere kant van het conflict. Beide broers overleven de veldslag, waarna Johannes met pensioen gaat en Lambert aanblijft als militair.
De rokjas van Jan Doyen is geselecteerd voor de Canon van Nederland omdat het een van de verhalen verbeeldt van het venster Napoleon Bonaparte.
De B-25 Mitchell, een veelzijdige bommenwerper
De B-25 Mitchell is een Amerikaanse bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog. Het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) gebruikt de Mitchell onder meer om Japanse oorlogsschepen te bombarderen. Later, tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog, worden de Mitchells ook ingezet ter ondersteuning van de Nederlandse troepen op de grond. De Indonesische regering geeft dit achtergebleven vliegtuig in 1970 officieel aan Nederland terug.
Na de capitulatie van Japan in 1945 brengt de B-25 Mitchell vele gevangenen terug naar huis. Wanneer het geweld in Indonesië tegen Europeanen en Indo-Europeanen toeneemt, brengt het vliegtuig mensen naar veilige gebieden. De Mitchell blijft een militair gevechtstoestel en doet dienst voor de Nederlanders in de Indonesische Onafhankelijkheidoorlog vanuit Sumatra en Java.
De B-25 Mitchell is geselecteerd voor de Canon van Nederland omdat het een van de verhalen verbeeldt van het venster Indonesië.
Een raket met heel veel slachtoffers
Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontwikkelt Duitsland als eerste raketten. In de kop van deze V2 zit zoveel springstof dat hij een heel huizenblok kan wegvagen. Maar de raket eist niet alleen slachtoffers waar hij neerkomt. De V2’s worden gebouwd door dwangarbeiders. Er sterven meer mensen tijdens de bouw van het wapen, dan door het gebruik ervan.
Vanuit Nederland lanceren de Duitsers de raketten vooral richting Londen en Antwerpen vanaf mobiele platformen. De raket stijgt eerst recht omhoog en buigt vervolgens af in de juiste richting. De V2 kan een hoogte bereiken tot buiten de dampkring en heeft drie keer de snelheid van het geluid. Tegen die snelheid bestaat geen afweersysteem. De raket kan een afstand van zo’n 450 kilometer afleggen.
De V2 is geselecteerd voor de Canon van Nederland omdat het een van de verhalen verbeeldt van het venster De Tweede Wereldoorlog.
Het pantservoertuig dat te zwak blijkt
In de jaren negentig draagt Nederland bij aan de VN-vredesmacht in Bosnië. Deze YPR is het belangrijkste pantservoertuig dat Dutchbat III gebruikt. De Nederlandse VN-militairen mogen niet te agressief overkomen. Daarom vervangt men de geschuttoren en het boordwapen van 25mm door een lichtere toren en een .50 mitrailleur. Dit blijkt symbolisch voor de missie. De Nederlandse troepen blijken te licht bewapend om Servische troepen tegen te houden. Bij Srebrenica vermoorden de Serven achtduizend Bosnische moslims.
Voor VN-missies worden de voertuigen van Defensie wit geschilderd. Zo zijn de vredestroepen goed herkenbaar en zie je duidelijk het verschil met de strijdende partijen. De YPR’s worden onder meer gebruikt om te patrouilleren en om militairen naar observatieposten te brengen. Door de rupsbanden kunnen ze bijna overal komen. Het pantser en de bewapening zijn echter te licht in de strijd om het verschil te kunnen maken.
De YPR is geselecteerd voor de Canon van Nederland omdat het een van de verhalen verbeeldt van het venster Srebrenica.
