Staart van een vliegtuig als toplocatie voor reclame
322 squadron van de luchtmacht bestaat 80 jaar. Ter gelegenheid van dit feit krijgt de F-35 een bijzondere staart, boordevol verwijzingen naar het verleden, en uiteraard met Polly.
Staarten beschilderen
Typisch voor de luchtmacht cultuur is dat vliegende squadrons de staarten van hun vliegtuigen (of hun helikopters) beschilderen voor speciale gelegenheden. Meestal een combinatie van mascotte en embleem, met de aanleiding: bijvoorbeeld een jubileum of een buitenlandse oefening. Vaak wordt er ook een bijpassende schouderpatch bij gedragen.
Drie witte muizen
Het beschilderen van militaire vliegtuigen heeft zijn oorsprong in de Eerste Wereldoorlog. De oudste foto’s laten haaienkoppen zien op Duitse vliegtuigen, en een soort doodskoppen op Franse toestellen.
De Nederlandse militaire vliegers maakten met dit fenomeen een bescheiden start. Een Fokker D.XXI jachtvliegtuig uit 1940 heeft drie witte muizen op de motorkap. Die muizen zien er niet bijzonder heldhaftig of afschrikwekkend uit, maar kennelijk vonden de vliegers het een toepasselijke mascotte. Ze verwijzen naar de tekst van een soldatenliedje uit die periode.
Tijgers, arenden en meer
In de Tweede Wereldoorlog neemt het fenomeen een grote vlucht. Bekend zijn de vele varianten van pin-ups en andere stripachtige tekeningen op geallieerde bommenwerpers. Beroemd zijn de P-40 jachtvliegtuigen. De typische vorm van de luchtinlaat leende zich uitstekend om de bek van een witte haai op te schilderen. De associatie van een jachtvliegtuig met een roofdier lag voor de hand kreeg later veel navolging. Tijgers, leeuwen, arenden, kiekendieven, en een verdwaalde papegaai.
322 squadron naar Nieuw-Guinea
Soms zorgden de beschildering voor ophef. In 1962 werd 322 squadron uitgezonden naar Nieuw-Guinea. Nederland was verwikkeld in een bijna oorlog met Indonesië over dit eiland. De staarten van de Hawker Hunters van de luchtmacht werden voorzien van een toepasselijke beschildering: de vlag van een toekomstig onafhankelijk Nieuw-Guinea. Iedereen vond het prachtig, behalve de Nederlandse legerleiding. De vlag moest er weer af. Gelukkig hebben we de foto’s nog.
Bonzo en Diana
312 Squadron op Volkel heeft Bonzo als mascotte. Hoe en wanneer Bonzo precies de mascotte is geworden is een beetje mistig, maar hij krijgt naarmate hij ouder wordt wel een steeds vervaarlijker uiterlijk. 312 bestaat inmiddels meer dan 70 jaar en is het laatste squadron dat met de F-16 vliegt. Bonzo zelf gaat nog lang niet met pensioen. En de bliksemschicht uit het embleem zal straks ook zeker een plek krijgen op de F-35 Lightning.
323 heeft als mascotte Diana, godin van de jacht. Schaars gekleed en altijd met pijl en boog in de aanslag. 323 heeft met Diana in het verleden een zekere reputatie opgebouwd. In het buitenland gaven de F-16’s van de Dutchies af en toe aanleiding tot opgetrokken wenkbrauwen. Maar tot op heden trekt zij zich daar niets van aan. Er is maar één godin van de jacht.
Een goede demotail
Iemand die alles afweet van vliegtuigbeschilderingen, en er vele op zijn naam heeft staan, is sergeant-majoor Dick de Ruiter, vaste bewoner van de vliegbasis Leeuwarden. Waar moet een goede staart aan voldoen vroegen we hem, en wat vindt hij zelf de mooiste? Hier is zijn antwoord: “Een goede demotail moet duidelijk zijn, en vooral niet te druk. In de afgelopen jaren heb ik er aardig wat door m’n handen gehad. Zowel 322 als 323 sqn kwamen naar de schildersafdeling om het ontwerp te laten aanbrengen op 1 van hun tails. Ze waren dan de kist zo’n 2,5 week kwijt. De beschilderingen mochten 1 maand voor het jubileum en 1 maand erna op de tail te zien zijn. Later werden de hand gespoten tails vervangen door een grote sticker. Sneller was het wel, maar beter en goedkoper zeker niet.”
Mijlpalen
Tijdens uitzendingen worden vliegtuigen niet beschilderd, de squadrons zijn dan alleen herkenbaar aan een kleine mascotte op de staart, in tone down, dus zonder felle kleuren. Wel is het traditie dat mijlpalen worden vastgelegd, zoals hier 12.000 vlieguren door de Air Task Force in Afghanistan in 2009. Op de foto rechts naast het bord de maker, Dick de Ruiter.
F-16: 50 JAAR FAST FORWARD
F-16 staarten te zien
In de expositie F-16: 50 JAAR FAST FORWARD waren drie beschilderde F-16 staarten te zien van drie roemruchte squadrons. 313 Squadron is sinds 1989 trots op zijn tijger in het embleem want daarmee konden zij toetreden tot Tiger meet, de grote jaarlijkse oefening van collega Tijger squadrons. Deze staart van F-16B J-265 is gemaakt in 1999 ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de NAVO.
"Een vliegtuigstaart heeft behalve de taak het vliegtuig in de lucht houden nog een functie: het is een communicatiemedium eerste klas. Squadrons zijn trots op hun traditie en laten dat zien." Alfred Staarman - Conservator
